Ιστορική Διαδρομή
Χρονολογία
26 - 27 Σεπτεμβρίου 1822
Τόπος
Χερσόνησος της Περαχώρας Κορινθίας
'Εκβαση
Νίκη των Ελλήνων
Αντιμαχόμενοι
'Ελληνες Επαναστάτες
Νικήτας Σταματελόπουλος (Νικηταράς) επικεφαλής, Δημήτριος Υψηλάντης, Γρηγόριος Δικαίος (Παπαφλέσσας), Οδυσσέας Ανδρούτσος, Αντώνης Κολοκοτρώνης, Παναγιώτης Κεφάλας, Γεώργιος Διδασκαλόπουλος, Γιωργάκης Χελιώτης Λύκος, Αναστασόπουλος και άλλοι Μοραΐτες & Δερβενοχωρίτες οπλαρχηγοί. Τακτικό στρατιωτικό σώμα Φιλελλήνων υπό την αρχηγία του Ιταλού αντισυνταγματάρχη Κουβερνάντι
Οθωμανική Αυτοκρατορία
Αξιωματικοί πασάδες του Δράμαλη: Αλή Πασάς του Άργους, επικεφαλής Δελή Αχμέτ Πασάς, αρχηγός του ιππικού σώματος
Η μάχη της Περαχώρας: Το τελικό χτύπημα στον Δράμαλη
Η μάχη της Περαχώρας ήταν πολεμική σύγκρουση της Επανάστασης του 1821 με νικηφόρα έκβαση για τους Έλληνες, η οποία διεξήχθη στις 26 και 27 Σεπτεμβρίου 1822 σε τοποθεσίες της χερσονήσου της Περαχώρας Κορινθίας. Η μάχη, σπουδαίας στρατηγικής σημασίας, απέτρεψε την έξοδο από την Κόρινθο των εγκλωβισμένων – παραμενόντων Οθωμανών, μετά τη νίλα του Δράμαλη, και τη διαφυγή τους μέσω των Μεγάλων Δερβενίων των Γερανείων Ορέων και του Κιθαιρώνα, στη Ρούμελη. Ολοκλήρωσε απόλυτα επιτυχημένα το Έπος της μάχης των Δερβενακίων.
01
Το στρατηγικό σχέδιο του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη
Ο Θ. Κολοκοτρώνης, με τη στρατηγική του ιδιοφυΐα, πέτυχε καθοριστική νίκη στη μάχη των Δερβενακίων τον Ιούλιο του 1822, σώζοντας την Επανάσταση σε μία από τις κρισιμότερες στιγμές της. Η καταστροφή της στρατιάς του Δράμαλη ήταν σχεδόν ολοκληρωτική, αναγκάζοντας τον Οθωμανό στρατηγό να υποχωρήσει ταπεινωμένος στην Κόρινθο με 12.000-17.000 άνδρες.
Ο Θ. Κολοκοτρώνης, αποφασισμένος να μην επιτρέψει την ανασυγκρότηση των Οθωμανών, συγκάλεσε πολεμικό συμβούλιο στις 30 Ιουλίου 1822 με τη συμμετοχή όλων των σημαντικών οπλαρχηγών.1 Παρά τις διαφορετικές προτάσεις, υιοθετήθηκε ομόφωνα το σχέδιό του, το οποίο προέβλεπε πλήρη αποκλεισμό της Κορίνθου και έλεγχο όλων των οδών διαφυγής προς Πάτρα, Ναύπλιο και Στερεά Ελλάδα. Στόχος ήταν η πλήρης αποδυνάμωση του τουρκικού στρατεύματος και η αναγκαστική παράδοσή του, χωρίς δυνατότητα διαφυγής ή ανασύνταξης.
02
«Κλείσαν οι στράτες του Μοριά κλείσαν και τα Δερβένια...»
Ο αποκλεισμός των Οθωμανών στην Κόρινθο οργανώθηκε με απόλυτη επιτυχία χάρη στη στρατηγική του Θ. Κολοκοτρώνη και τη συνεργασία έμπειρων οπλαρχηγών. Οι δρόμοι προς το εσωτερικό της Πελοποννήσου έκλεισαν, τα καλά φυλαγμένα από τους εμπειροπόλεμους Αρβανίτες αγωνιστές Δερβενοχώρια (Περαχώρα, Μπίσια, Μάζι, Κούντουρα, Μέγαρα, Βίλια) ήταν αδιαπέραστα και ο αποκλεισμός των Οθωμανών της Κορίνθου από τα στρατεύματα του Κολοκοτρώνη στην κορινθιακή επικράτεια, επιτεύχθηκε γρήγορα.
Ο Δ. Υψηλάντης και ο Νικηταράς ανέλαβαν την οχύρωση του Ισθμού και των Μεγάλων Δερβενίων, ο Ο. Ανδρούτσος κάλυψε τα ορεινά περάσματα των Γερανείων και της Μεγαρίδας, ενώ ο ίδιος ο Θ. Κολοκοτρώνης – μαζί με άλλους οπλαρχηγούς (Γιατράκο, Δ. Πλαπούτα, Δ. Δεληγιάννη και Χριστόπουλο) – έλεγχε τη δυτική παραθαλάσσια οδό προς Πάτρα. Ο Ι. (Γενναίος) Κολοκοτρώνης κατέλαβε τη θέση Βασιλικά της Αρχαίας Σικυώνας και φρουρές τοποθετήθηκαν στις νότιες διόδους μεταξύ Κορίνθου και Άργους (Αγιονόρι, Κλένια, Άγιος Βασίλειος, Μπερμπάτι).
Ιδιαίτερη έμφαση δόθηκε στην οχύρωση του Ισθμού και στον αποκλεισμό των Μεγάλων Δερβενίων για να αποτραπεί η ενίσχυση του Δράμαλη από τη Ρούμελη και τη Θεσσαλία. Έτσι, ο Δ. Υψηλάντης, ο Νικηταράς και ο Παπαφλέσσας ανέλαβαν την πολύ δύσκολη αυτή αποστολή, πλαισιωμένοι από οπλαρχηγούς Μοραΐτες και Δερβενοχωρίτες (Α. Νικολάου, Δ. Ευμορφόπουλος, Γ. Διδασκαλόπουλος, Α. Κολοκοτρώνης, Π. Κεφάλας κ.ά.).2
Για να τρομοκρατήσει και να πανικοβάλλει, ο Γέρος του Μοριά, ακόμη περισσότερο τους αποκλεισμένους στην Κόρινθο Τούρκους, ώστε να μην επιχειρήσουν έξοδο διαφυγής, μηχανεύτηκε διάφορα τεχνάσματα. Έδωσε εντολή κάθε βράδυ στους Έλληνες των γύρω από την Κόρινθο περιοχών, ν’ ανάβουν φωτιές στα δάση και τα βουνά. Να φαίνεται απ’ το οθωμανικό στρατόπεδο του Ακροκορίνθου πως έχουν συγκεντρωθεί πολλά ελληνικά στρατεύματα, δίνοντας την εντύπωση ότι είναι πολύ περισσότερα από τα πραγματικά.3
03
Η κατάσταση των Οθωμανών
Η κατάσταση των Οθωμανών στην πολιορκημένη Κόρινθο ήταν δραματική. Οι στρατιώτες ήταν εξαντλημένοι, άρρωστοι, τραυματισμένοι και με καταρρακωμένο ηθικό, ανίκανοι να πολεμήσουν. Το νοσώδες κλίμα, η έλλειψη τροφίμων και οι επιδημίες επιδείνωναν την ήδη δύσκολη θέση τους. Ακόμη και ο ίδιος ο Σερασκέρης Μαχμούτ Πασάς Δράμαλης έπασχε από ελονοσία και παράτυφο, βυθισμένος σε βαθιά κατάθλιψη4.
04
Τα οθωμανικά σχέδια απεγκλωβισμού από την Κόρινθο
Για να αντιμετωπίσουν τη δεινή τους θέση οι Οθωμανοί, εκπόνησαν στρατιωτικό σχέδιο με διττό στόχο: την ανακούφιση του στρατοπέδου τους στην Κόρινθο και την αντεπίθεση κατά των Ελλήνων.
Το σχέδιο περιλάμβανε τη σταδιακή απομάκρυνση μέρους του στρατού μέσω του παραλιακού δρόμου Βόχας – Ακράτας προς την Πάτρα και από εκεί στη Ρούμελη με πλοία, ώστε να μειωθούν οι ανάγκες τροφοδοσίας. Παράλληλα προέβλεπε την αιφνιδιαστική ανακατάληψη των Μεγάλων Δερβενίων μέσω της Περαχώρας, για να ανοίξει δίοδος επικοινωνίας με τη Ρούμελη και να λυθεί το επισιτιστικό πρόβλημα.
Τα Δερβένια θα λειτουργούσαν ως προγεφύρωμα για τη διαφυγή και τον ανεφοδιασμό. Επιπλέον, ο τουρκικός στόλος θα επιχειρούσε αντιπερισπασμό στον Αργολικό κόλπο, επιτιθέμενος σε Σπέτσες και Ύδρα, με στόχο την τροφοδοσία των πολιορκημένων Οθωμανών στο Ναύπλιο, που λιμοκτονούσαν και βρίσκονταν ένα βήμα πριν την παράδοση στους Έλληνες.
05
Η αντίδραση των Ελλήνων επαναστατών στις τουρκικές κινήσεις
Κανένα από τα σχέδια του οθωμανικού επιτελείου για τη διάσωση του στρατού στην Κόρινθο δεν πραγματοποιήθηκε, καθώς ο Θ. Κολοκοτρώνης προέβλεψε με διορατικότητα τις προθέσεις των Τούρκων και ανέτρεψε τα σχέδιά τους. Ενίσχυσε την άμυνα στον δρόμο Κορίνθου – Πατρών για να αποτρέψει διαφυγή προς την Πάτρα και παράλληλα φρόντισε για την ασφαλή φύλαξη των Μεγάλων Δερβενίων, ώστε να κλείσει η μοναδική χερσαία δίοδος προς τη Ρούμελη5, 6.
Η αποτροπή ενδεχόμενης ενίσχυσης των Τούρκων από τον Χουρσίτ Πασά υπήρξε επίσης στρατηγικός στόχος. Στις αρχές Αυγούστου 1822 ενισχύθηκε η φύλαξη των περασμάτων των Γερανείων με δυνάμεις του Νικηταρά, του Δ. Υψηλάντη, του Παπαφλέσσα και στρατολογημένους άνδρες του Κριεζή από Σαλαμίνα, Μέγαρα και Βίλια. Οι άνδρες αυτοί κατέλαβαν στρατηγικές θέσεις στα Γεράνεια και στην Περαχώρα. Τον Σεπτέμβριο ολοκληρώθηκε η οχύρωση του Ισθμού και των Μεγάλων Δερβενίων, με τη συνδρομή και του Ο. Ανδρούτσου. Η συνολική δύναμη των Ελλήνων ξεπέρασε τους 2.300 άνδρες, ενώ προστέθηκε και τακτικό σώμα 250 Φιλελλήνων υπό τον αντισυνταγματάρχη Κουβερνάντι, που ενίσχυσε την άμυνα στα παράλια του Λουτρακίου.
Τα περάσματα των Δερβενοχωρίων των Γερανείων
Σχέδιο απεγκλωβισμού των Οθωμανών από την Κόρινθο (Ν. Γεωργίου)
06
Ανέλπιστη βοήθεια για τους Οθωμανούς
Η κατάσταση των Οθωμανών στην Κόρινθο επιδεινώθηκε δραματικά, οδηγώντας τους σε απόγνωση. Ωστόσο, μια απρόσμενη βοήθεια από την Πάτρα και τη Ναύπακτο τούς έδωσε ελπίδα.
Στο Λέχαιο – κοντά στο αρχαίο λιμάνι της Κορίνθου – κατέπλευσαν περίπου δέκα φορτηγά πλοία συνοδευόμενα από δύο ή τρία πολεμικά του οθωμανικού στόλου
Οι Τούρκοι κράτησαν τα πλοία για να μεταφέρουν τον στρατό στην απέναντι ακτή του Κορινθιακού κόλπου, στην Περαία γη, δημιουργώντας προγεφύρωμα στην Περαχώρα για σύνδεση με τη Στερεά Ελλάδα.
07
Η απόβαση στις Περαχωρίτικες ακτές
Στις 25 προς 26 Σεπτεμβρίου 1822, με δέκα μεταγωγικά καράβια και επικεφαλής τον Αλή – Πασά του Άργους και τον Δελή – Αχμέτ Πασά (αρχηγός του ιππικού σώματος), αποβιβάστηκαν στην παράλια περιοχή της Περαχώρας στις θέσεις «Αγριλιός», αρχαίος λιμενίσκος του Ηραίου και «Στραβά» περισσότεροι από 2.000 άνδρες, όπως αναφέρει ο ιστορικός Σπυρίδων Τρικούπης7, ενώ ο Δημήτριος Υψηλάντης σε επιστολή του, ανεβάζει τον αριθμό των Οθωμανών σε 4.000 και ο Επίσκοπος Παλαιών Πατρών Γερμανός στα απομνημονεύματά του σε 8.000. Η ταυτόχρονη αποβίβαση πεζικού και ιππικού στη θέση «Σκάλωμα» συνοδεύτηκε με σφοδρό κανονιοβολισμό των τουρκικών πολεμικών πλοίων κατά των ελληνικών δυνάμεων στο μήκος της ακτογραμμής Λουτρακίου – Ακρωτηρίου Μελαγκάβι, ώστε να μην εμποδιστεί από τους Έλληνες αγωνιστές η οθωμανική απόβαση στη χερσόνησο της Περαχώρας.
08
Η απάντηση του Διδασκαλόπουλου - Συγκρούσεις στα υψώματα της Περαχώρας
Πριν από την επίθεση των Τουρκαλβανών, απεσταλμένοι του Αλή Πασά ζήτησαν από τον Περαχωρίτη αρχηγό των Δερβενοχωριτών, Γεώργιο Διδασκαλόπουλο, να τους επιτρέψει να περάσουν από τους ορεινούς δρόμους των Γερανείων προς τη Λειβαδιά και το Ζητούνι. Ως αντάλλαγμα, του υποσχέθηκαν ασφάλεια για την Περαχώρα και όσα χρήματα ζητούσε. Ο Διδασκαλόπουλος, που είχε εγκαταλείψει τη θέση του γραμματέα του Τούρκου διοικητή για να αγωνιστεί στην Επανάσταση, αρνήθηκε κατηγορηματικά και απάντησε πως οι Έλληνες πολεμούν για την πίστη και την ελευθερία, όχι για χρήματα.
Άμεσα, οι Περαχωρίτες μαζί με τους Δερβενοχωρίτες οχυρώθηκαν στα υψώματα του Άη-Δημήτρη, του Ηραίου και του Ασπρόκαμπου και υποδέχτηκαν με σφοδρά πυρά τους Τουρκαλβανούς, προκαλώντας τους πανικό και απώλειες, παρά την κάλυψη των τουρκικών πολεμικών πλοίων8. Τη σφοδρή και πολυάριθμη τουρκική απόβαση ανέλαβε να αντιμετωπίσει στην πρώτη φάση της μάχης το σώμα των ατρόμητων και εμπειροπόλεμων Δερβενοχωριτών με μπροστάρηδες τους γενναίους Περαχωρίτες, που από ημέρες παρακολουθούσαν και είχαν προβλέψει τις κινήσεις των Τούρκων στον τόπο τους, προβάλλοντας σθεναρή και ηρωική αντίσταση.
Οι πολεμικές επιχειρήσεις σε διάφορες τοποθεσίες της ενδοχώρας της Περαχώρας (Πλιάσα, Φλάμπουρο, Μουσιτόρι, Παναγίτσα, Λαχταγά, Κλίσιζα – Άγιος Βλάσσης, Άρα Κούκη, Σπέλλα Στουγκ, Γονέζα, Φούσια, Βαρδαλί) διήρκησαν δύο ημέρες.
Οι Περαχωρίτες, με αρχηγό τον Γ. Διδασκαλόπουλο, υπερασπίστηκαν με αποφασιστικότητα, γενναιότητα, φιλοπατρία, αυταπάρνηση και ηρωισμό το χωριό τους και δεν επέτρεψαν στους Τούρκους να το κατακτήσουν. Χρησιμοποίησαν στα στενά περάσματα της «Παναγίτσας» και της «Άρα Κούκης» ως φονικό όπλο τους αρκετά λοτσάρια, (υπόγειες αποθήκες ρετσινιού με γέμισμα μπαρούτης), τα οποία ανατίναξαν την κατάλληλη στιγμή, φονεύοντας έτσι πολλούς Τούρκους που επιχειρούσαν άνοδο προς τα υψώματα της Περαχώρας.
09
Οι Αγωνιστές της μάχης της Περαχώρας
Στην Περαχώρα κατέφθασε άμεσα, σύμφωνα με τις ιστορικές πηγές, ο Νικηταράς, ο οποίος θεωρείται και ο επικεφαλής των ελληνικών δυνάμεων στη μάχη της Περαχώρας, ενώ προς βοήθειά του στην περιοχή έσπευσαν ο Γρηγόριος Δικαίος – Παπαφλέσσας και ο Δημήτριος Υψηλάντης.9, 10
Σπουδαία ήταν η συμβολή στην επιτυχή έκβαση της μάχης των οπλαρχηγών Οδυσσέα Ανδρούτσου με ηρωικό σώμα Ρουμελιωτών αγωνιστών, Γιωργάκη Χελιώτη Λύκου, Αναστασόπουλου, Αντώνη Κολοκοτρώνη και Παναγιώτη Κεφάλα, που βρίσκονταν στα Γεράνεια Όρη «κρατώντας» οχυρωματικές θέσεις. Επιπλέον και του τακτικού σώματος Φιλελλήνων υπό την αρχηγία του Ιταλού αντισυνταγματάρχη Κουβερνάντι, που υπεράσπισε γενναία τις ακτές του Λουτρακίου και δεν επέτρεψε στους Τούρκους – οι οποίοι κανονιοβολούσαν σφοδρά την περιοχή – να αποβιβαστούν σε αυτές και από εκεί να πλευροκοπήσουν του μαχητές της Περαχώρας. Το ηρωικό αυτό σώμα είχε αρκετούς τραυματίες και ανάμεσά τους τον Γερμανό Φιλέλληνα αξιωματικό Λεονάρδο Βοάχ, που υπέκυψε τελικά στα τραύματά του.
10
Η νικηφόρα για τους Έλληνες έκβαση της μάχης
Με σημαντικές απώλειες οι Τούρκοι μετά από διήμερη ανεπιτυχή προσπάθεια επιβιβάστηκαν στα καράβια τους και γύρισαν άρον άρον πίσω στην Κόρινθο ηττημένοι και άπρακτοι. Η καταστροφή τους θα ήταν ακόμα μεγαλύτερη, αν οι Περαχωρίτες, οι Δερβενοχωρίτες και οι υπόλοιποι Έλληνες που υπερασπίστηκαν τη χερσόνησο της Περαχώρας δεν εμποδίζονταν από τα πυροβόλα των τουρκικών πολεμικών πλοίων, όπως χαρακτηριστικά αναφέρει ο Νικηταράς σε επιστολή του προς τους Υδραίους προκρίτους και αν υπήρχε έστω και μικρή ελληνική ναυτική δύναμη στον Κορινθιακό Κόλπο για να χτυπήσει τα τουρκικά πλοία.11
11
Η στρατηγική σημασία της μάχης της Περαχώρας στον Αγώνα της Εθνεγερσίας του ’21
«Τοιαύτη εστάθη η μάχη της Περαχώρας, η οποία τους μεν εδικούς μας ενεψύχωσε και εθάρρυνεν έτι μάλλον, τους δε εχθρούς έφερεν εις την εσχάτην αμηχανίαν.».12
Δημήτριος Υψηλάντης
- Ματαίωσε τα σχέδια των Οθωμανών να διαφύγουν προς τη Στερεά Ελλάδα μέσω των Μεγάλων Δερβενίων, κλείνοντας τους διαδρόμους επικοινωνίας για τα τουρκικά στρατεύματα της Κορίνθου.
- Εξώθησε στο απόλυτο αδιέξοδο τον στρατό του Δράμαλη, που ήδη ταλαιπωρούνταν από πείνα και αρρώστιες, χωρίς καμία δυνατότητα ανεφοδιασμού.
- Διέκοψε την επικοινωνία των Τούρκων της Κορίνθου με τη Ρούμελη, αποκλείοντας την είσοδο του Χουρσίτ Πασά στην Πελοπόννησο.
- Συντέλεσε, μαζί με άλλες σημαντικές μάχες (Δερβενάκια, Αγιονόρι, Κλένια, Βασιλικό, Κουρτέσα και Ακράτα), στην ολοκληρωτική συντριβή της πανίσχυρης στρατιάς του Δράμαλη, που ξεκίνησε με 30.000 άνδρες και κατέληξε σε ολέθρια αποτυχία.(13, 14)
- Μετά την ήττα, η Οθωμανική Αυτοκρατορία δεν τόλμησε ποτέ ξανά να οργανώσει ανάλογη εκστρατεία στην Πελοπόννησο. Ο ίδιος ο Δράμαλης, νικημένος, ηθικά καταρρακωμένος και άρρωστος, πέθανε στην Κόρινθο τον Οκτώβριο του 1822.
- Η νίκη στην Περαχώρα τόνωσε το ηθικό των Ελλήνων, ενδυνάμωσε το αγωνιστικό τους φρόνημα και έφερε πίστη στη δυνατότητα της ελευθερίας.
- Σε συνδυασμό με τη Ναυμαχία των Σπετσών, ακύρωσε οριστικά τα οθωμανικά σχέδια αντεπίθεσης στον Μοριά.
- Αν δεν είχε πραγματοποιηθεί η Μάχη της Περαχώρας και η σθεναρή αντίσταση των ελληνικών δυνάμεων στη χερσόνησο της Περαχώρας, οι δρόμοι των Μεγάλων Δερβενίων θα έμεναν ανοιχτοί. Οι πολιορκημένοι Τούρκοι θα κρατούσαν γερή άμυνα και με τη βοήθεια των τουρκικών στρατευμάτων της Ρούμελης - που θα έβρισκαν ανοιχτή την πόρτα προς την Πελοπόννησο - θα περνούσαν στην αντεπίθεση και θα έθεταν έτσι σε μεγάλο κίνδυνο τους Επαναστάτες του Μοριά από το πρώτο τους ξεκίνημα.